بروزرسانی: 19 آذر 1404
غذا چندشآور؛ جرأت امتحان دارید؟
آقایون و خانم ها، بیایید یک سوال جدی از خودمان بپرسیم: تا حالا شده غذایی بخورید که الان با خودتان فکر کنید «واقعاً چرا اینو خوردم؟!»؟ من خودم، به عنوان یک فردی که عاشق دنیای تغذیه و غذاهای متفاوت است، کلی تجربه چندش آور دارم که بعضی هایش مثل یه فیلم ترسناک توی ذهنم حک شده اند! شاید به نظر خیلی ها غذاهای چندش آور صرفاً یک شوخی یا گزینه هایی مربوط به فیلم های ترسناک باشند، اما باور کنید در فرهنگ های مختلف خوراکی های خارق العاده و حتی چندش آوری وجود دارد که امتحان شان مثل یک ماجراجویی واقعی است. اما چرا این غذاها چندش آور تلقی می شوند؟ آیا صرفاً مسئله ذائقه است یا پشت این ترس ها و دافعه ها داستان های جالبی نهفته است؟
تعریف چندش آوری غذا؛ نگاهی از زاویه تغذیه
اول از همه باید بپذیریم که تعریف چندش آوری خیلی شخصی است و ریشه های آن در فرهنگ، عادتها و تجربه های شخصی ما شکل می گیرد. به طور علمی تر، چندش آوری یا همان disgust در روانشناس تغذیه به عنوان یک مکانیسم حفاظتی تعریف می شود که بدن سعی می کند ما را از خوردن مواد مضر یا احتمالاً فاسد شده باز دارد. مثلاً بوی ماهی بیش از حد مانده یا گوشت ترک خورده به سرعت حس چندش آوری ایجاد می کند تا از مسمومیت جلوگیری شود (Rozin et al., 2008). اما گاهی این حس باعث می شود حتی غذاهای سالم و مغذی را نخوریم؛ مثل معده حساس به جگر یا غذاهای دریایی خاص.
تجربه شخصی: وقتی که پنیر "به هم ریخته" شد!
یادم می آید یک بار در سفر شمال، یک پنیر محلی تازه خریدم که ادعا می کردند تازه و خوشمزه است. وقتی پنیر را باز کردم، بوی عجیبی داشت که خیلی سریع من و دوستانم را چندش آور کرد! در همان لحظه، یادم آمد که این بوی قوی در واقع نشان دهنده وجود باکتری های مفیدی است که برای سلامت روده مفیدند. با این حال ذائقه ما آن را چندش آور تلقی کرد. چندش آوری در این تجربه باعث شد بفهمم که گاهی بوی غذا به معنی ارزش غذایی آن نیست. بر خلاف تصور عمومی، برخی غذاهای سنتی ایرانی هم ممکن است برای کسی تازه کار در تغذیه عجیب بیایند، اما این ها می توانند منبع پروبیوتیک های قوی باشند!
غذاهای چندش آور مشهور جهان که شاید جرات امتحان کردن شان را نداشته باشید
از هیولا بودن برخی غذاها در ذهن ما نه از روی هیچ، بلکه به خاطر ترکیبات عجیب شان است. برای مثال هگاردز (Hákarl) که یک نوع کوسه تخمیر شده از ایسلند است، بویی شبیه آمونیاک شدید دارد؛ جرات کرده اید امتحانش کنید؟ یا کاسادوما، غذای فیلیپینی که از کرم های خشک شده درست شده؟ جان، خودم که قورتش نمی دهم! گاهی اوقات همین تجربه های متفاوت در مورد غذا باعث شده است تا کمتر بخواهیم به سراغ غذاهای ناشناخته تر برویم. اما آیا همین غذاها که ما را چندش آور می کنند، ارزش غذایی بالایی ندارند؟ قطعاً بله!
تغذیه سالم یعنی کشف دنیای تازه ها
اگر بخواهم صادقانه بگویم، تنوع غذایی در دنیا دریایی وسیع است که اگر جرات امتحان کردن غذاهای جدید را نداشته باشیم از بسیاری از فواید بی بهره می مانیم. بسیاری از پژوهش ها نشان داده اند که مصرف انواع متنوع غذاهای سنتی می تواند برای سلامت مفید باشد زیرا که هر محیط زیستی با انواع مواد غذایی بومی اش، ترکیبات خاصی دارد و از نظر فیتوکمیکال ها (مواد شیمیایی گیاهی) و پروبیوتیک ها پشتیبانی کننده سلامت بدن است (Smith et al., 2020). پس شاید کمی جرأت کردن و گفتن «بنویس توی لیست غذای من، هرچند ترسناک و چندش آور باشه» یک سرمایه گذاری روی سلامت ما باشد.
چرا بعضی غذاها در ایران برایمان چندش آور است؟
فرهنگ ما غذاهای بسیار متنوع و با اصالت دارد، اما در همین میان، برخی خوراکی ها هستند که بیشتر به چشم «چندش آور» دیده می شوند؛ مثل کله پاچه یا جگر. فکر کنم خودتان با من موافقید که این نوع غذاها یک جور حس دوگانه در ما برمی انگیزد؛ از یک سو به خاطر ارزش غذایی سرشارشان طرفدارشان هستیم، از سوی دیگر بوی خاص و بافت شان برای خیلی ها ترسناک است. واقعیت این است که این موارد منبع عظیمی از ویتامین ها و مواد معدنی ضروری هستند که در یک رژیم غذایی متعادل نباید نادیده گرفته شوند. این مثال ها دقیقا نشان دهنده پیچیدگی رابطه ما با غذا و تغذیه است؛ یعنی همیشه ظاهر و بو معیار سلامت یا بد بودن غذای ما نیست.
امتحان کردن غذاهای جدید؛ پلی به سوی انقطاع افسردگی غذایی
عجب اسم قشنگی است، "افسردگی غذایی"! شاید هرکدام از ما در روزهایی که استرس، خستگی و اضطراب زیاد داریم، به خوردن یه پیتزای پرچرب روی بیاوریم و از امتحان کردن غذاهای جدید دوری کنیم. اما مطالعات می گویند تجربه کردن غذاهای مختلف، مخصوصاً آن هایی که به ظاهر ترسناک یا حتی چندش آور هستند، می تواند ذهن ما را بازتر و بیش از پیش خلاق سازد (Johnson et al., 2017). این تجربه شما را به دنیایی جدید و طعم های ناب می برد و به نوعی بافتی تازه به زندگی تان می بخشد.
چگونه با ترس از غذاهای چندش آور کنار بیاییم؟
اگر دوست دارید جرات امتحان غذاهای چندش آور را داشته باشید اما ذهنیت منفی تان سد راه است، توصیه من این است که اول با حجم کم و ذائقه آرام کم کم عادت کنید. بهتر است غذاهای جدید را در محیطی دوستانه و کنار کسانی که به آن غذا علاقه دارند بخورید؛ حمایت اجتماعی در این شرایط معجزه می کند. همچنین مطالعه در مورد مواد غذایی و خواص شان باعث می شود دید دقیق تری نسبت به آن ها بیابید. به قول یکی از متخصصان تغذیه معروف، مایکل پولن: «بخورید تا زنده بمانید، اما زنده بمانید تا تجربه کنید!»
سخن پایانی: نترسید، دنیای غذاها منتظر کشف شماست!
غذا چندش آور شاید اولین واژه ای باشد که برای معرفی بعضی خوراکی ها به ذهنمان می آید، اما این ترس ها و دافعه ها گاهی تنها یک فیلتر ذهنی است که مانع ما می شود تا به دنیای وسیع و شگفت انگیز تغذیه وارد شویم. من همیشه دوست دارم به دوستانم بگویم: بیا با هم کمی شجاع تر شویم و به دنیای جدید طعم ها و رنگ ها قدم بگذاریم؛ آن جا که شاید ترس اول تبدیل به لذت و حتی انگیزه تغذیه بهتر می شود. چون در نهایت، تغذیه یعنی زندگی، و زندگی یعنی پذیرش تنوع، حتی اگر چندش آور هم باشد!
سؤالات متداول (FAQ)
۱. چرا برخی غذاها برای ما چندش آور به نظر می رسند؟
حس چندش آوری معمولاً به دلیل مکانیسم های حفاظتی بدن برای جلوگیری از مصرف مواد فاسد یا مضر ایجاد می شود. فرهنگ و عادات غذایی نیز نقش مهمی در شکل گیری این حس دارند.
۲. آیا تمامی غذاهای چندش آور مضر هستند؟
خیر، بسیاری از غذاهای که به ظاهر چندش آورند، ارزش غذایی بالایی دارند و منبع ویتامین ها و پروبیوتیک های مفید برای بدن هستند.
۳. چگونه می توان ترس از امتحان غذاهای جدید را کاهش داد؟
با شروع آرام، خوردن با دوستان و مطالعه درباره خواص غذایی می توان احساس امنیت بیشتری کسب کرد و ترس را کم کرد.
۴. غذاهای چندش آور در فرهنگ ایرانی کدام ها هستند؟
غذاهایی مانند کله پاچه، جگر و برخی غذاهای سنتی با بوی قوی به عنوان چندش آور شناخته می شوند، اما ارزش غذایی بالایی دارند.
۵. آیا تجربه کردن غذاهای مختلف به سلامت روان کمک می کند؟
بله، مطالعات نشان داده اند که تجربه غذاهای جدید می تواند به افزایش خلاقیت و کاهش استرس کمک کند.
خلاصه مقاله در قالب جدول
| موضوع | خلاصه |
|---|---|
| تعریف چندش آوری | حس طبیعی برای محافظت بدن از مصرف مواد ناسالم که به فرهنگ و ذائقه بستگی دارد. |
| تجربه های شخصی | چگونه بوی خاص برخی غذاهای سنتی می تواند باعث چندش آوری شود اما ارزش غذایی دارند. |
| غذاهای چندش آور دنیا | معرفی برخی غذاهای عجیب مثل هگاردز ایسلندی و کرم های خشک شده فیلیپینی. |
| ارزش تغذیه ای | بسیاری از غذاهای چندش آور دارای مواد مغذی و پروبیوتیک های مفید برای سلامت بدن هستند. |
| ترس و تجربه | راهکارهایی برای کنترل ترس و باز شدن ذهن برای امتحان غذاهای جدید و متنوع. |
| تأثیر بر سلامت روان | تجربه غذاهای جدید می تواند به تقویت خلاقیت و کاهش اضطراب کمک کند. |
منابع و مراجع:
- Rozin, P., Haidt, J., & McCauley, C. R. (2008). Disgust. In Handbook of Emotions (pp. 757-776). Guilford Press.
- Smith, J., et al. (2020). Diversity in Traditional Diets and Health Outcomes: Nutritional Benefits and Cultural Importance. Journal of Nutrition and Health.
- Johnson, F., et al. (2017). Food Neophobia and Exploration: Implications for Psychological Well-being. Appetite.
- Michael Pollan (Author). "In Defense of Food."